Een letterlijke vertaling van Vasant panchami is de vijfde dag van de lente, oftewel Vasant=lente en Pachami=vijfde. Het duidt aan dat het lenteseizoen wordt verwelkomd. De Sanatan Dharma kent 6 seizoenen, waarvan Vasant de koning der seizoenen is. Andere seizoenen zijn Grishma, Varshâ, Sharad, Hemant en Shishir. Het klimaat is verschillend per seizoen en kennen verschillende hoogtijdagen.
Vasant Panchami wordt jaarlijks in de maand Magha (februari) gevierd. Samen met het verwelkomen van de koning der seizoenen wordt deze dag ook opgedragen aan Mâtâ Saraswatie. Zij is de godin van spirituele kennis, kunst, wijsheid, muziek, en literatuur. Dit is namelijk ook terug te zien in haar verschijning, waarin zij een muziek instrument(veenâ), de veda en een kristalen mala(krans) vast heeft. Mâtâ Saraswatie is de gemalin van Brahmâ ji, hij is de schepper.
Waarom wordt Vasant Panchami gevierd?
In de brahma vaivart purâna staat dat Shri Krishna heel erg goed gezind raakte op Saraswatie mâtâ. Hij gaf haar de zegen dat de mensheid deze dag zal gebruiken om hun eerste stappen te zetten in het vergaren van kennis. Dit is ook de reden waarom vroeger binnen de Sanatan Dharma het schooljaar begon op Vasant Panchami. De deuren van de school werden geopend met het gebed naar Mâtâ Saraswatie, waarna er een jaar van het vergaren van kennis en wijsheid startte.
“Prativisweshu te pujâm mahatim te mudânvitâh,
Mâghsya shuklapanchamyâm vidyârambheshu soendari.”
Studenten plaatsen hun schoolschriften, boeken en zelfs hun pennen en potloden bij de voeten van Mâtâ Saraswatie, zodat zij deze instrumenten van kennisoverdracht zal zegenen. Het studentenjaar begint op deze wijze met inzegening en zal voorspoedig verlopen.
Mâtâ Saraswatie is tevens de godin van kunst(kalâ) en cultuur(sanskriti). Ook kunstenaars en beschermers van normen en waarden richten op deze dag een gebed aan haar. Hierna starten zij met hun grote projecten zoals schilderijen, het schrijven van proza, het componeren van liederen en of het maken van ontwerpen.
Hoe is Vasant Panchami ontstaan?
Het was op deze dag dat Saraswatie Mâtâ zich manifesteerde voor zowel de Devta’s als de mensheid om taal, kunst, cultuur, muziek en zang op te wekken. Het is door Haar zegen en stimulans dat deze kwaliteiten zich hebben ontwikkeld in de mensheid
Er zijn twee kleuren die significant zijn op deze heilige dag. Als eerst wit, wat de belangrijkste kleur is van Mâtâ Saraswatie. Wit symboliseert eerlijkheid, reinheid en openheid voor kennis. Vandaar dat ook witte bloemen worden geofferd aan Mâtâ Saraswatie.
De kleur geel is eveneens een belangrijke kleur. Het symboliseert een nieuw begin. De pracht van het leven dat gevuld kan worden met nieuwe hoop, nieuwe kennis en nieuwe mogelijkheden. Vandaar dat voor Mata Sarasvati ook gele bloemen worden geofferd, of dat er gele kledingstukken worden geplaatst op haar verschijningsvorm.
Hoe kan ik op deze dag pujan doen?
Het is heilzaam om vroeg op te staan en de dag te beginnen tijdens de Brahma Muhurat. Dit is voor de zon opkomt tussen 04:00 uur en 06:00 uur. De mantra Aum Saraswatyai Namah staat vandaag centraal en kan de hele dag gericiteerd worden. De volgorde van Saraswatie pujan is:
1) Dhyânam (offer bloemen):
Aum Yâ kundendu tushâra hâra dhavalâ, Yâ shubra-vastrâvritâ. Yâ veenâ vara danda manditakarâ, Yâ sweta padmâsanâ. Yâ brahmâchyuta shankara prabhritibhir, Devyai sadâ vanditâ. Sâ mam pâtu Saraswatie bhagavatie nihshesha jâdyâpahâ;
2) Pushpam (offer bloemen): Aum Saraswatyai namah;
3) Dhoepam (offer wierook, door drie keer rond te draaien voor Mâtâ): Aum Saraswatyai namah;
4) Deepam (offer een lichtlamp van ghee, door drie keer rond te draaien voor Mâtâ): Aum Saraswatyai Namah;
5) Naivedyam (offer fruit en zoetigheden): Aum Saraswatyai Namah;
6) Prârthanâm (offer bloemen):
Shuklâm Brahmavichâra Sâra paramâm âdhyâm Jagadvyâpiniem, Veenâ Pustaka Dhâriniem Abhayadâm Jâdyândhakârâpahâm, Haste Sphâtika Mâlikâm Vidadhatiem Padmâsane Sansthitâm, Vande tâm Parmeshwariem Bhagavatiem Buddhipradâm Shârdam.
Hierna wordt er in volle vreugde de dag verder gevierd door zoetigheden onder familie en vrienden te verdelen, en samen te praten over de wijze overleveringen en lessen die wij hebben gehad van leraren, Guru’s en voorouders.
Geschreven door Pujya Purohit Pt. Radjesh Ramlochan Tewarie